Studia nad ikonografią uzbrojenia i ubioru
wydanie pierwsze
data wydania marzec 2011
stron 496+64 wkładka zdjęciowa
format 156x232 mm
oprawa twarda
Książka z rabatem 55% dostępna w wydawnictwie WAM (28 lutego 2016 r.)
http://e.wydawnictwowam.pl/tyt,54463,Sw ... 3-1261.htm
- święci wojownicy.jpg (70.96 KiB) Przeglądane 10883 razy
W przypadku badań nad uzbrojeniem i ubiorem bizantyńskim spotykamy się z dotkliwym brakiem oryginalnych obiektów uzbrojenia i ubioru. W związku z tym przez długie lata wiedza na ten temat była bardzo nikła. (...) W wyniku długich i intensywnych studiów Piotr Grotowski wszedł do międzynarodowego grona największych znawców tej dziedziny.
Prof. dr hab. Zdzisław Żygulski jun.
Zasadniczą zaletą pracy Piotra Grotowskiego jest wyjście od źródeł ikonograficznych, formalnie ograniczonych do wyobrażeń świętych wojowników, jednak faktycznie potraktowanych bardzo szeroko. Nie oznacza to wcale zaniedbania źródeł pisanych, które Autor doskonale zna i obficie cytuje. (...) Praca ta będzie z pewnością intensywnie wykorzystywana przez bizantynologów z racji swej wartości informacyjnej. Każdy historyk zainteresowany wojskowością bizantyńską i każdy historyk sztuki zajmujący się ikonografią popularnych w kręgach prawosławnych świętych nie będzie się mógł obejść bez sięgnięcia po tę monografię. Szczególne znaczenie będzie miała ona przypuszczalnie dla archeologów, którym w badaniach nad uzbrojeniem bizantyńskim przeszkadza nie tylko niedostatek zachowanych obiektów, lecz także brak materiału porównawczego, do którego mogliby się odwołać przy interpretacji zabytków.
Prof. dr hab. Maciej Salamon
SPIS TREŚCI
PODZIĘKOWANIA ..... 9
ZASADY TRANSKRYPCJI ..... 11
WYKAZ UŻYTYCH SKRÓTÓW BIBLIOGRAFICZNYCH ..... 15
BIBLIOGRAFIA ..... 17
Wykaz źródeł ..... 17
Źródła w brzmieniu oryginalnym ..... 17
Źródła w przekładzie ..... 22
Literatura krytyczna ..... 23
WSTĘP ..... 53
Zakres badań ..... 56
Ramy czasowe ..... 56
Dobór materiału ..... 58
Stan badań ..... 63
Badania nad kształtowaniem się kultu i ikonografi i świętych wojowników ..... 63
Badania nad uzbrojeniem armii średniobizantyńskiej ..... 66
ROZDZIAŁ PIERWSZY
ŹRÓDŁA ..... 71
Źródła materialne (archeologiczne) ..... 71
Źródła pisane ..... 86
Traktaty wojskowe (strategikony, zbiory taktyk) ..... 86
Taktikony i księgi ceremonialne ..... 92
Leksykografia ..... 94
Historiografia i kronikarstwo ..... 95
Literatura piękna ..... 102
Źródła pozagreckie ..... 103
Źródła ikonograficzne ..... 105
ROZDZIAŁ DRUGI
GENEZA WIZERUNKU ŚWIĘTEGO WOJOWNIKA ..... 109
Boży pokój a święta wojna w doktrynie chrześcijańskiej ..... 115
Wizerunek świętego wojownika w sztuce przed ikonoklazmem ..... 127
Typ świętego wojownika – jeźdźca ..... 127
Typ pieszy świętego wojownika ..... 137
Święci wojownicy a bóstwa antyczne ..... 143
Niebiańscy wspomożyciele armii ..... 150
Cesarski hufiec ..... 156
Od kultu lokalnego do ogólnopaństwowego wizerunku wojownika – patrona ..... 159
Dwaj święci Teodorzy ..... 169
Wnioski ..... 173
ROZDZIAŁ TRZECI
IKONOGRAFIA UBIORU I UZBROJENIA OCHRONNEGO
ŚWIĘTYCH WOJOWNIKÓW ..... 175
Zbroja ..... 175
Napierśnik ..... 175
Napierśnik torsowy ..... 179
Napierśnik łuskowy ..... 183
Napierśnik lamelkowy (klibanion) ..... 187
Przeszywanica (newrika, lorikion psilon) ..... 201
Zawa, lorikion i problem kolczugi ..... 204
Pozostałe elementy zbroi ..... 213
Osłony podbrzusza (pteryges i kremasmata) ..... 213
Kabadion (i skaramangion) ..... 217
Naramienniki i rękawy (manikia) ..... 221
Tunika spodnia (imation, peristithidia) ..... 225
Proporczyki u ramion (fl amuliskia) ..... 227
Epilorikion (epanoklibanion, epithorakion) ..... 228
Symbolika zbroi ..... 230
Osłony rąk i nóg ..... 234
Manikellia (chiromanika, chiropsella) ..... 234
Nagolenniki (chalkotuba, podopsella) ..... 238
Obuwie (pedila) ..... 242
Niskie trzewiki (dzangia) ..... 242
Buty wysokie (kripides, ypodimata) ..... 245
Łapcie – serwula (muzakia) i kampagi ..... 249
Spodnie (tubia, anaksyrides) ..... 254
Tarcza ..... 260
Konstrukcja tarczy ..... 267
Kształt tarczy ..... 277
Tarcze okrągłe i owalne (thyreos, skutarion, pelta, parma) ..... 277
Tarcza liściasta (migdałowata) ..... 283
Tarcza trójkątna (gotycka) ..... 286
Przedstawienia na tarczach świętych wojowników ..... 288
Motywy ornamentalne ..... 290
Znaki rozpoznawcze oddziału (simeia) ..... 292
Inskrypcje ..... 293
Symbole religijne (i apotropaiczne) ..... 295
Znaki protoheraldyczne ..... 298
Symbolika i zwyczaje związane z tarczą ..... 302
Płaszcz (mandyas) ..... 306
Płaszcz ofi cerski (chlamida) ..... 307
Płaszcz niższych oficerów i szeregowców (sagion) ..... 317
Insygnia ..... .323
Fibula (kornukopion, porpi) ..... 323
Pas wojskowy (diadima, zoni stratiotiki) ..... 329
Tablion ..... 333
Insygnia symboliczne (diadem, tiara, tork) ..... 336
Diadem ..... 337
Symbolika diademu – corona martyrii ..... 341
Tiara ..... 345
Tork (maniakion) ..... 346
Nietypowe odmiany uniformu w ikonografi i świętych wojowników ..... 352
Święci wojownicy w oficerskim uniformie paradnym ..... 353
Święty wojownik w w ujęciu prowincjonalnym(w kabadionie) ..... 359
Kontynuacja wczesnobizantyńskiego wizerunku świętego jeźdźca w tunice ..... 361
Wizerunek fantastyczny świętego wojownika ..... 362
ROZDZIAŁ CZWARTY
ORĘŻ W IKONOGRAFII ŚWIĘTYCH WOJOWNIKÓW ..... 363
Włócznia świętego wojownika ..... 363
Rodzaje broni drzewcowej w Bizancjum ..... 369
Oszczep (wirytta, akontion) ..... 369
Ciężka pika piechoty (menawlion) ..... 371
Lanca i włócznia (dory, kontarion, lonchi) ..... 373
Włócznia jako insygnium i oręż symboliczny ..... 379
Crux hastata ..... 384
Proporzec (fl amulon, bandon) ..... 390
Broń sieczna ..... 392
Miecz (spatha, ksifos) ..... 392
Pałasz (protoszabla?) – paramirion (machera) ..... 407
Symbolika miecza ..... 410
Inne rodzaje oręża świętych wojowników ..... 417
ROZDZIAŁ PIĄTY
OPORZĄDZENIE JEŹDZIECKIE ..... 427
Rząd koński ..... 427
Strzemiona (skalas, anawolews) ..... 427
Siodło i podkład (sella i efestris) ..... 431
Pozostałe elementy rzędu końskiego ..... 434
Ostrogi ..... 440
Problem zbroi końskiej ..... 443
WNIOSKI ..... 447
INDEKS OGÓLNY ..... 453
INDEKS RZECZOWY ..... 479
SPIS ILUSTRACJI ..... 487
.
